Η Μονή Ζωοδόχου Πηγής στην Άνδρο ή Μονή της Αγίας είναι το μεγαλύτερο μοναστήρι του νησιού και βρίσκεται ανάμεσα στο Γαύριο και το Μπατσί. Το πότε χτίστηκε παραμένει ουσιαστικά άγνωστο. Λέγεται ότι ξεκίνησε ως Βυζαντινή σχολή και μόνο το 842 καθιερώθηκε ως χριστιανική μονή. Μια αρφυρή εικόνα η οποία φέρει ημερομηνία πιστοποιεί ότι η Μονή Ζωοδόχου Πηγής λειτουργούσε το 14ο αιώνα. Βάση της εικόνας αυτής θεωρείτε ως επίσημη χρονολογία το 1325 μ.Χ. ενώ άλλο έγγραφο της μονής αναφέρει ημερομηνία του 1400 μ.Χ.
Η Μονή Ζωοδόχου Πηγής στην Άνδρο καταστράφηκε όταν οι Φράγκοι εγκατέλειψαν την Άνδρο. Το 1578 ανακαινίστηκε από μοναχούς και άρχισε να ακμάσει υποδεχόμενη νέους μοναχούς. Η επιρροή της μονής ενισχύθηκε με έργα που έγιναν το 1603 και το 1717. Ο μοναχός Ιωαννίκος, μέλος της φιλικής εταιρίας οχύρωσε την μονή από το 1819 μέχρι το 1831. Έχτισε νέα κελιά και διάφορους άλλους χώρους δαπανώντας τη δική του περιουσία αλλά και αυτή της μονής. Σύμφωνα με μαρτυρίες, στο τέλος του 17ου αιώνα, η μονή είχε 100 μοναχούς. Ο αριθμός αυτός έπεσε στο μισό το 1836.
Μονή Ζωοδόχου Πηγής στην Άνδρο – Ιστορία
Σύμφωνα με την παράδοση, η Μονή Ζωοδόχου Πηγής οφείλει την ανέγερση της σε ένα θαύμα. Λίγο βορειότερα από την θέση της Μονής κάποιοι εργάτες δούλευαν χτίζοντας ένα μοναστήρι. Μα κάθε βράδυ τα εργαλεία τους εξαφανίζονταν μυστηριωδώς. Μια μέρα, λίγο παρακάτω, ένας διψασμένος κάτοικος με προβλήματα όρασης έψαχνε για νερό. Στην πορεία του αντιλήφθηκε ένα τράφο. Ακολούθησε τα αποτυπώματα του ψάχνοντας την πηγή που έπινε νερό.
Φτάνοντας, μια γυναίκα εμφανίστηκε μπροστά του. Της εκμυστηρεύεται το πρόβλημα που είχε στα μάτια του και εκείνη τον προτρέπει να πλύνει τα μάτια του με το νερό της πηγής, για να θεραπευτούν. Η όραση του θεραπεύτηκε και η γυναίκα του αποκάλυψε ότι είναι η Παναγία. Του είπε να σπεύσει στους εργάτες και να τους πει να εγκαταλείψουν την τοποθεσία που εργάζονταν και να χτίσουν το μοναστήρι στην σημερινή του τοποθεσία. Έτσι το μοναστήρι του νησιού πήρε την ονομασία Μονή Ζωοδόχου Πηγής, από την πηγή.
Το 1928 το μοναστήρι μετατράπηκε σε γυναικείο και παραμένει έτσι μέχρι σήμερα.
Η εκκλησία του μοναστηριού είναι βυζαντινού ρυθμού με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Στο μοναστήρι υπάρχει πλούσια βιβλιοθήκη με βιβλία και χειρόγραφα, μουσείο με ιερά άμφια και σκεύη και μια μικρή συλλογή προϊστορικών εργαλείων. Έχει πρόσβαση με χωματόδρομο που ξεκινά από τον Άγιο Κυπριανό, μονοπάτι από το Μπατσί.
Η Μονή Ζωοδόχου Πηγής στην Άνδρο ή Μονή της Αγίας εορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα.
