Ιστορία της Άνδρου και Μυθολογία

Η ιστορία της Άνδρου και η μυθολογία, όπως είναι φυσικό, είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή των υπολοίπων νησιών του Αιγαίου και της Ελλάδας. Η Άνδρος έχει αρχαίες ονομασίες όπως Υδρούσα (με άφθονα νερά), Επαγρίς, Νωναγρία (υγρό πεδίο), Λασία (με πλούσια βλάστηση) και Γαύρος. Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία του νησιού ανάγεται στη μυθολογία.

Η Μυθολογία για την Άνδρο

Πριν το 3.000 π.Χ. από την ένωση του Απόλλωνα με τη Ροιώ (κόρη του Σταφύλου, γιου του θεού Διόνυσου) γεννήθηκε ο Άνιος. Ο Απόλλωνας έκανε τον Άνιο βασιλιά της Δήλου ο οποίος απέκτησε τρεις κόρες και δυο γιους, τον Άνδρο, και τον Μύκονο. Οι γιοί του βασιλέψανε στα δυο νησιά και τους έδωσαν τα ονόματα τους. Η μυθολογική καταγωγή των κατοίκων του νησιού ερμηνεύει την κυρίαρχη λατρεία του θεού Διόνυσου και την παρουσία των θεών – προγόνων στα νομίσματά τους.

Ιστορία της Άνδρου

Προϊστορική και αρχαϊκή εποχή

Η Ιστορία της Άνδρου κατά την προϊστορική και αρχαϊκή εποχή αναφέρει ως πρώτους κατοίκους του νησιού τους Πελασγούς. Μετά ήρθαν οι Κάρες, αργότερα οι Φοίνικες, οι Κρήτες και τέλος οι Ίωνες. Την εποχή του χαλκού, γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή οι οικισμοί: Μικρογιάλι, Πλάκα και Στρόφιλας που θεωρείται ο μεγαλύτερος σωζόμενος οικισμός της Νεολιθικής Εποχής του Αιγαίου! Οι οικισμοί της Ζαγοράς και της Υψηλής. γνωρίζουν μεγάλη ακμή στα χρόνια 900-700 π. Χ. όπως μαρτυρούν τα ίχνη του οικισμού αποκαλύφθηκαν στη Ζαγορά (κοντά στο Ζαγανιάρι) Η επικρατέστερη εκδοχή είναι αυτή που θέλει ως πρώτο οικιστή του νησιού τον Άνδρο.

Κλασσική εποχή

Η Ιστορία της Άνδρου κατά την κλασσική εποχή βρίσκει το νησί να έχει πρωτεύουσα της την Παλαιόπολη. Η ευημερία της περιόδου αυτής φαίνεται από την πλούσια νομισματοκοπία και το εντυπωσιακό άγαλμα ο Ερμής της Άνδρου (αντίγραφο ελληνιστικών χρόνων, Αρχαιολογικό Μουσείο στη Χώρα). Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Ανδρείοι μαζί με τους Χαλκιδείς ιδρύουν στη Χαλκιδική 4 πόλεις – αποικίες, την Άκανθο, την Άργιλο, την Σάνη και την ονομαστή Στάγειρα πατρίδα του φιλόσοφου Αριστοτέλη. Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου είναι ο πύργος του Αγίου Πέτρου, κτισμένος σε κυλινδρικό σχήμα. Ο Διόνυσος ήταν ο κατεξοχήν θεός λατρείας των κατοίκων.

Ιστορία της Άνδρου κατά την Αθηναϊκή ηγεμονία και τον Πελοποννησιακό πόλεμο

Με την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η Άνδρος πολεμούσε στο πλευρό των Αθηναίων. Μετά την ήττα στη Σικελία το 412 π.Χ. το νησί επαναστάτησε. Στο τέλος και μετά από πολλές μάχες, η κατάληξη ήταν το ολιγαρχικό πολίτευμα και η Άνδρος να πολεμά δίπλα στους Σπαρτιάτες.

Η Άνδρος κατά την Ρωμαϊκή εποχή

Ιστορία της Άνδρου κατά την Ρωμαϊκή εποχή αναφέρει ότι οι κάτοικοι δεν έβλεπαν μεγάλη διαφορά όταν ήρθαν οι Ρωμαίοι στην Άνδρο. Ο λόγος ήταν ότι κράτησαν τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα του νησιού. Η μόνη διαφορά ήταν στη γλώσσα και στο πολίτευμα. Όμως μετά από πάρα πολλά χρόνια αυτές οι διαφορές εξαφανίστηκαν, επειδή οι Ρωμαίοι είχαν γίνει ένα με τους Έλληνες. Στους ρωμαϊκούς χρόνους επικράτησε η λατρεία της Ίσιδος, σύμφωνα με επιγραφικό μνημείο που ήταν μέχρι το 1987 εντοιχισμένο στο σπίτι του Ιωάννη Λουκρέζη στην Παλαιόπολη, Μουσείο Παλαιόπολης.

Ιστορία της Άνδρου κατά την Βυζαντινή περίοδο

Η Ιστορία της Άνδρου κατά τους βυζαντινούς χρόνους βρίσκει το νησί να αναπτύσσεται στον τομέα της μεταξουργίας την εποχή της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών (12ος αιώνας). Αυτό την μετέτρεψε σε κέντρο εξαγωγών μεταξωτών και αραχνοΰφαντων υφασμάτων στη Δύση. Την περίοδο αυτή η Παλαιόπολη παρακμάζει και οι κάτοικοί της ασχολούνται με την γεωργία στην ενδοχώρα του νησιού. Τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εξαπλώθηκε σε όλο το νησί ο Χριστιανισμός. Όταν η Κωνσταντινούπολη έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, η Άνδρος μαράζωσε.

Ιστορία της Άνδρου κατά την Ενετοκρατία

Με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το νησί έπεσε στον κλήρο των Ενετών. Το 1207 παραχωρήθηκε στον Μαρίνο Δάνδολο, συγγενή του Δόγη της Βενετίας και παρέμεινε στην κυριαρχία τους ως το 1566. Για να προστατέψει το νησί από τους πειρατές ο Μαρίνος Δάνδολος κτίζει πύργους και κάστρα. Έτσι έκτισε πρώτα το Κάτω Κάστρου (Castel a basso) της σημερινής Χώρας. Η ονομασία Ρίβα επιβίωσε από εκείνη την εποχή μιας και εκεί ήτανε η κύρια αποβάθρα της Χώρας. Η δεύτερη μεσαιωνική οχύρωση θεωρείται μεγαλύτερη και ισχυρότερη, ήταν το Επάνω Κάστρο (Castel del alto). Μικρότερα κάστρα και οχυρώσεις υπήρχαν διάσπαρτα στο νησί. Ανάμεσα σ’ αυτά ο Πύργος του Μακροτάνταλου, το Βρυόκαστρο στο Βαρίδι, το Καστελλάκι στις Γίδες. Στην περίοδο της Ενετοκρατίας ανήκει και ο εποικισμός των Αρβανιτών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν κυρίως στο βόρειο τμήμα της Άνδρου. Ενετικός πίνακας του 1470 αναφέρει πως η Άνδρος κατοικείται από 2000 ανθρώπους.

Τουρκοκρατία

Το 1566 ή Άνδρος έπεσε στα χέρια των Οθωμανών.  Στο διάστημα της οθωμανικής κυριαρχίας η Άνδρος έχαιρε προνομιακής μεταχείρισης, πράγμα που της εξασφάλισε μια σχετική οικονομική ευμάρεια. Την ίδια περίοδο παρατηρείται αλματώδης ανάπτυξη της ναυτιλίας. Στη δεκαετία του 1770 η Άνδρος περνά στα χέρια των Ρώσων. Το 1790 ο Λάμπρος Κατσώνης συγκρούστηκε με τον Τουρκικό στόλο, στη ναυμαχία της Άνδρου, αλλά ηττήθηκε χάνοντας τα περισσότερα πλοία του. Η οικονομία του τόπου εξακολουθούσε να είναι αγροτική. Οι κοτζαμπάσηδες του Επάνω Κάστρου (Κόρθι) ήταν εύποροι γαιοκτήμονες, προεστοί. Στο Κάτω Κάστρο όμως είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια νέα τάξη ναυτικών, οι “γεμιτζήδες”. Το 1813 η Άνδρος είχε 40 καράβια και 400 περίπου ναυτικούς.

Ιστορία της Άνδρου από την Επανάσταση και μετά

Στις 10 Μαΐου 1821 ο Θεόφιλος Καΐρης, ένας από τους πρωτοπόρους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης και έτσι ξεκινά η νεότερη ιστορία, που βρίσκει την Άνδρο, χάρη στην ισχυρή ναυτιλία της, αλλά κυρίως χάρη στη διορατικότητα των πλοιοκτητών της που επένδυσαν έγκαιρα στην ατμοκίνητη ναυτιλία, στον κολοφώνα της οικονομικής της ευημερίας. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Ανδριώτης Δημήτρης Μωραϊτης εγκαινίασε τη γραμμή Ελλάδας – Βορείου Αμερικής στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ το 1939 η Άνδρος ήταν δεύτερη, μετά τον Πειραιά, σε αριθμό νηολόγησης πλοίων. Η Άνδρος επλήγη από δύο παγκόσμιους πόλεμους που προκάλεσαν σοβαρές απώλειες σε ζωές και καράβια, ενώ η Χώρα το 1944 βομβαρδίστηκε πολλές φορές.